Шарқ афсонасига экскурсион турлар — Ўзбекистон

Ўзбекистон — бу мамлакат, қатор тураоператорлар жадал таклиф қиладиган экскурсия турларига бой жой. Мамлакат аҳолисининг меҳнатсеварлиги ва қулай об-ҳаво туфайли Ўзбекистоннинг кенг қатлами серҳосил далалар ва мафтункор боғлар билан қопланган. Бу ер ўрта аср шаҳарларининг маркази бўлиб, кўплаб қадимги меъморий ёдгорликларни сақлаб қолган. Ҳар бир Ўзбекистон шаҳри ўзига хос ҳамда уларни зиёрат қилиш учун кўплаб сабаблар келтиради. Биз сизга бу мамлакатнинг гўзаллигини бошидаги шарқ афсонаси бўлган шаҳарлардан — Қўқон, Шаҳрисабз, Андижон — билан танишишни тавсия қиламиз.

Қўқон — савдо марказларидан бири бўлиб, у Фарғона водийсининг ғарбий қисмида жойлашган ва Ўзбекистон тарихидаги энг қадимий шаҳарлардан саналади. Қўқон турини сотиб олганлар учун бу ерда бир қатор ноёб меъморий намуналарни кўриш имконияти мавжуд, масалан:

• Жами масжиди — Қўқоннинг энг асосий ва таассуротли ёдгорликларидан бири бўлиб, шаҳар марказида, Истиклол майдони яқинида жойлашган. У XIX аср Марказий Осиё меъморчилигининг ёқимтой намунаси саналади ва Қўқон хонлигининг улкан ўлчамини ифодалайди. Масжид ўзининг катталиги билан ҳайратлантиради. Бу фақат Қўқонда эмас, балки бутун Фарғона водийсидаги энг йирик масжидлардан бири. Унинг майдони тахминан 4 гектарни ташкил қилади. Масжиднинг асосий ўзига хос жиҳати — унинг катта айвони (навес) бўлиб, у қарағаш, ўрик ва чинордан ясалган 99 ўйма ёғоч устунлар билан қўллаб-қувватланади. Ҳар бир устун ноёб бўлиб, ўсимлик ва геометрик безаклар билан зебланган оҳангида қўл билан оймаланган. Устунлар баландлиги 10 метрдан ортиқ.
• Мадари-хон мавзолейи — Жами масжиди яқинида жойлашган тарихий меъморий ёдгорлик бўлиб, шаҳарнинг тарихий мажмуасининг бир қисми саналади. Мавзолей XIX асрнинг биринчи ярмида, тахминан 1825 йилда қурилган. Ҳисобланишича, мавзолей Қўқон хонлигининг ҳукмдори Ўмар-хон буйруғи билан унинг онаси Мадари-хоним хотирасига қурилган. «Мадари» форс тилидан «она» деганига тўғри келади.
• Худойёр-хон сарайи — Қўқон хонлигининг сўнгги ҳукмдори Худойёр-хоннинг резиденцияси бўлган ва XIX аср меъморлигининг ёрқин намунаси ҳисобланади. Сарайнинг қурилиши 1863 йилда бошланган ва 1871 йилда Худойёр-хон вақтида якунланган. Қурилишда Қўқон хонлиғининг энг яхши усталари иштирок этган. Сарай ўзининг ҳажми ва безакларига ҳайратлантиради. У тахминан 4 гектар майдонни эгаллайди ва иккита юқори деворлар ичида етти ички ҳавзадан иборат. Дастлаб сарайда 114 хона бўлган, аммо ҳозиргача фақат 19 таси сақланиб қолган.

Бу бинолар қадимдан мавжуд бўлиб, ажабланарли ҳолатда бизгача етиб келган. Бу аҳолининг ҳар бир ёдгорликка нисбатан жуда эҳтиёткор муносабати туфайли мумкин бўлган. Шу сабабли Қўқонга экскурсия турлари чекланмайди. Шаҳар тарихини ўрганиш учун туристларга доимо Маҳаллий тарих музейининг эшиклари ҳамда Ҳамза уй-музейи ва Муқимий музейи очиқ.

Ўзбекистонга тур олишни истаганлар учун энг ранг-баранг ва романтик шаҳар — Шаҳрисабз. Бу қадимий шаҳар Самарқанддан тахминан 80 километр жанубда жойлашган. Шаҳар номи форсчадан «яшил шаҳар» ёки «гуллаган шаҳар» деб таржима қилинади. Шаҳрисабз бой тарихга эга ва буюк ҳарбий раҳбар Амир Темур (Темурлан)нинг ватани ҳисобланади. Тарихий аҳамияти ва сақланиб қолган меъморий ёдгорликлари туфайли Шаҳрисабз ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйҳатига киритилган.

Шаҳрисабзга турни сотиб олганлар учун асосий кўриш жойлари:

• Оқ Сарай (Ак-Сарай) — Оқ сарой. Амир Темурнинг буюк ёзги сарайининг вайроналари; унинг қурилиши 1380 йилда бошланган. Ҳозиргача кириш порталидаги буюк пилонлар (38 метрдан юқори) сақланиб қолган бўлиб, улар назокатли мозайкага ва рассомлик безакларига бой. Вайроналарида ҳам сарай ўзининг улканлиги ва бахтли буюклиги билан ҳайрат уятади.
• Дор-ус-Саодат комплекс (Дор-ус-Саодат) ёки қудрат масканаси — бу меъморий ансамбльга Ҳазрат-и Имом масжиди, Темурнинг ўғиллари Жаҳонгир ва Умаршейх мавзолейлари ҳамда эҳтимолий Темур мавзолейи (амалда фойдаланилмаган) кирган. Ҳозирги кунда энг яхши сақланган жой Жаҳонгир мавзолейи бўлиб, унинг назокатли портали ва доми диққатга сазовор.
• Дор-ут-Тиловат комплекси (Дор-ут-Тиловат) — тафаккур масканаси, диний мажмуа бўлиб, унга қуйидагилар киради:
  • Шайх Шамсаддин Қўлола (Шейх Шамсаддин Кулала) — Темурнинг отаси устозининг мавзулойи.
  • Кўк Гумбаз (Кўк-Гумбаз) — Улўғбек томонидан XV асрда қурилган жума масжиди. Унинг бирюза рангли куполи шаҳарнинг визит карточкалари сирасига киради.
• Гумбази-Сейидан мавзолейи — Пайғамбар Муҳаммаднинг авлодларига мансуб мавзолей, XV асрда қурилган.
• Қадимий маҳаллалар — Шаҳрисабзнинг қадимий кўчалари бўйлаб сайр қилганингизда анъанавий қогоздан ясалган уйларни кўриб, қадимий шаҳар атмосферасини ҳис этасиз.

Расмга муҳаббат билан саёҳат қилувчи рассомлар ёки санъат мухлислари учун Ўзбекистоннинг энг қадимий шаҳарларидан бири — Андижонга бориб келиш жоиз. Ушбу шаҳарнинг ғурури — санъат тарихи; айнан шу ерда буюк шоир Заҳириддин Муҳаммад Бобур туғилган. Унинг уйи ҳозиргача сақланиб келмоқда ва меҳмонларга очиқ. Андижонда сиз тарихий ёдгорликларни кўрибгина қолмасдан, балки кўнгилочар ва савдо марказларида дам олиш, турли боғлар ва скверларни зиёрат қилиш имконига эга бўласиз.

Бу шаҳарлар гўёки гўзаллaр ва maroqli дам олиш жойларининг катта океанидаги бир томчидир; уларга борсангиз, сиз Ўзбекистон тарихини янада чуқурроқ ўрганишни хохлайсиз.