Туристик Туркия — Каппадокияга турлар

Туркия экскурсия учун жуда бой. Анталия ёки Эгей соҳилларида дам олаётганда бир неча ўнлаб антиқ шаҳарлар қулақлари билан танишиш мумкин. Ҳар томондан қизиқарли Стамбул — энг катта турк мегаполиси. Агар сиз бутунлай бошқача, "нестандарт" Туркияни кўришни истасангиз, мамлакатнинг ички ҳудудларига йўл олинг — у ерда Каппадокия жуда қизиқ архитектура, тарих ва маданият ҳудуди бўлиб, ғарбий Европа, Япония ва Америка туристлари томонидан фаол ташриф этилади.

Каппадокияга турни олганлар учун бу ерда қадимий эрта христиан черковлари, сақланиб қолган фрескалар, ер ости шаҳарлари, фантастик ранг ва сояларга эга тоқимарлар, ҳали ҳам маҳаллийлар яшайдиган конус шаклидаги табиий кўринишлар, тош "қўзилар" ва "солдатлар", тош кандан монастырлар ва бошқа ҳеч қаерда кўринмайдиган кўп нарсалар мавжуд.

Шаробоний антиқ ёзувчи Страбон ўзининг асарларидан бири "Географика"да Каппадокияни шимолида Қора денгиз, жанубида Тавр тоғлари билан чегараланган кенг ҳудуд сифатида тасвирлаган. Қадимда Каппадокия ҳозирги Туркия пойтахти Анкарадан ғарбга, шарқда Арманистон ҳудудигача чўзилар эди. Ҳозирги туристик Каппадокия эса катта, нотўғри учбурчак шаклида бўлиб, у ерда кўплаб қимматли жойлар бор — уларни 3–4 кун ичида кўриш мумкин.

Англиялик сайёҳ Эйнсворт 1837 йилда Каппадокияни зиёрат этганда шундай ёзган: "Дарё бештарининг бўйлаб тарқалган водийдан ўтганда, бизни бирдамда перибаджалар ва тош устунлар ўртасидаги ўрмонга кирганимиздай туйилади. Ҳаммаси бир катта қадимий шаҳар қолдиқларига ўхшайди. Айрим конуслар катта ва ноформаланган массалар билан мувозанатланган эди. Бу массалар фантастик шакллар олган эди: айримлари шерга, айримлари қушга, яна баъзилари крокодил ёки балиққа ўхшар эди". Каппадокияда шунингдек тухол устунлардан ташкил топган буюк тастарни, бирокм саройга ўхшаш ва ҳатто эркак жинсий аъзоларига ўхшаш шаклларни ҳам кўриш мумкин. Севги водийси бутунлай катта тош фаллослар билан тошиб тўлган десак муболаға бўлмайди.

Қандай бориш мумкин

Каппадокияга бир неча йўл билан етиб бориш мумкин:

1. Самолёт билан:

• Аэропортлар: Каппадокияга энг яқин аэропортлар Кайсери (Kayseri Erkilet Airport, ASR) ва Невшехир (Nevşehir Kapadokya Airport, NAV) шаҳарларида жойлашган. Кайсери каттароқ аэропорт бўлиб, одатда унга кўпроқ рейслар бўлади.
• Рейслар: Каппадокияга кўп мамлакатлардан тўғридан-тўғри рейслар йўқ, шунинг учун кўпинча Стамбул ёки Анкара орқали транзит қилишга тўғри келади. Ушбу шаҳарлардан Кайсери ва Невшехирга ички рейслар бор.
• Трансфер: Кайсери ва Невшехир аэропортларидан Каппадокиянинг асосий туристик марказлари (Гёреме, Ургюп, Учхисар)га такси, автобус ёки олдиндан буюртма қилинган трансфер билан етиб бориш мумкин.

2. Автобус билан:

• Стамбул ва Анкара каби катта шаҳарлардан Каппадокияга шаҳарлараро автобуслар ҳаракат қилади. Бу иқтисодийроқ, лекин анча узоқроқ йўл).
• Metro Turizm каби автобус компаниялари Каппадокияга рейслар таклиф қилади.
• Автобус йўналишларининг охирги манзиллари одатда Кайсери ва Невшехир бўлиб, у ердан минтақанинг бошқа аҳоли пунктларига етиб бориш мумкин.

3. Поезд билан:

• Темир йўл алоқаси Анкара ва Кайсери ўртасида мавжуд. Кайсеридан Каппадокияга автобус ёки такси билан бориш мумкин.
• Шунингдек Анкарададан Коньягача YHT high-speed поездидан фойдаланиб, бу шаҳарни кўриб, кейин Невшехир ва Гёремега автобус билан давом этсатиш мумкин. 1

Қайерда қолиш

Бунда ҳеч муаммо йўқ: Каппадокияга тур олганлар учун Учхисар, Гереме, Невшехир, Аванос ва бошқа маҳаллий шаҳарчаларда ёшлар ва тежамкор туристлар севиб тўхтайдиган арзон пансионатлар кўп. Аммо "тежамкор" деб ҳам айтиш мумкин бўлган 70 евро икки нафар учун стандард иккикатли хонанинг нонушта билан баҳоси — пансиондаги конус шаклидаги иншоотда жойлашган хона учун. Амалда бу каби экзотик тураргоҳ — йумшоқ вулканик туфдан қувиб ясалган хона — жуда ҳам қулай: ёзда (Каппадокияда ҳарорат 30 даражадан юқори бўлса) салқин, қишда эса иссиқ. Бундан ташқари бундай аутентик хонада душ, ҳожатхона ва баъзан тезкор Интернет бўлади.

Каппадокияда юлдузли меҳмонхоналар ҳам бор, лекин фақат битта 5* тоифали меҳмонхона мавжуд — у турк меҳмонхона тармоғи Dedeman га тегишли. Ташқарида у оддий кўринадиган қиррази кўп қаватли сард бинодир. Анча ранг-рароқ кўринишга эга 4* Lykia Lodge меҳмонхонаси ҳам мавжуд, у Lykia Group тармоғига киради ва Анталия ва Фетхиеда ҳам меҳмонхоналари бор. Бу меҳмонхона ташқи кўриниши билан маҳаллий қадимий каппадокиялик тураргоҳларни эслатади. Унда 146 хона, катта бассейн, болалар майдончаси, теннис кортлари ва ресторан бор; ҳар кеча меҳмонлар турк ширинликлари, янги мева ва шампурда гўшт билан ҳурсанд қилинадилар. Lykia Lodge Невшехирга жуда яқин жойлашган, ва бир куни икковларга 140 евро (нонушта ва кечки овқат билан) туради. Меҳмонхонанинг Учхисарга масофаси фақат 3 км, Геремега эса 9 км дан кўп бўлмайди — айнан шулардан Каппадокиянинг энг қизиқ жойларини кўришни бошлаш мумкин.

Фрескалар ва қамоқдаги кабутарлар орасида

Каппадокияга тур олганлар учун Геремеда танишувни бошлаш қулай — бу кичик посёлок шартли учбурчакнинг марказида жойлашган. Қадимда маҳаллийлар юмшоқ туфга қазиб олинган ғорларда ва нишларда яшар эдилар. IV асрда Гереме ва бутун Каппадокия христиан оламида уч муқаддас жой сифатида машҳур эди: Кайсерийлик Василий Буюк (христиан литургияларидан бири ва айрим доктриналар муаллифи), унинг акаси Нуссага мансуб Григорий ва Назианзлик Григорий. Шунингдек Каппадокияда Муҳрим Екатерина ва Муҳрим Варвара туғилган, артиллериянинг ҳимоячиси ҳисобланган. Ушбу буюк одамлар фидокорлиги туфайли Каппадокияда катта миқдорда черковлар ва монастырлар пайдо бўлди. Баъзи ҳисобларга кўра улар сони 3 мингдан ошади! Ҳаммасини кўриш албатта имконсиз, аммо яхши сақланган ва фрескали бўлган бир қисмини туристлар Геремеда жойлашган очиқ ҳаво музейида кўриши мумкин — кириш чиптаси 12 лира. Музейнинг дарвозаси яқинида 7 қаватли аёллар монастыри шаклидаги тош кўтарилган, у ерда қаватлар меҳнаткаш монахиналар томонидан қазиб улашган туннеллар билан боғланган.

Яқин атрофда Ҳазрат Василий капелласини кўриш мумкин. Элмалы ("Олмача" деб туркчадан таржима қилади) черкови ажойиб — унда 9 купол ва уч апсида бор. Унинг деворларини ва куполларини Исо Масеҳнинг ҳаётини тасвирловчи ажойиб сақланган фрескалар безайди. Ранглар шунча сақланганки, гўё бугунгача рассомлар ишни якунлашгандай туюлади. Шу каби фрескалар бошқа ибодатхоналарни ҳам безайди: Муҳрим Варвара капелласи, Йыланлы ёки Муҳрим Онуфрий черкови, Каранлык ("Қоронғи") черкови, Муҳрим Екатерина капелласи каби биноларда ҳам фрескалар жуда яхши сақланган.

Геремега яқин перибаджалар — бу ердаги конус шаклидаги табиий иншоотлар, уларнинг ўзига хос "шляпалар"и тўқ қамиш тошлари билан мустаҳкамланган. Ёруғлик ва кун вақтига қараб бу конуслар турли рангларга киришади: нотўқ қизилдан то яшилгача ва ҳатто қизилгача ўзгаради. Бу ҳақиқий мозаика — кўплаб туристлар бу фонда сурат олишни яхши кўрадилар!

Перибаджалардан тахминан 1 км масофада Зельве — кичик қишлоқ жойлашган, у ерда 60-чи йилларгача маҳаллийлар яшаган. Бу ҳам очиқ ҳаво музейига ўхшайди: черковлар, аҳоли ҳончалари — ғорлар ва конуслар сақланган. Бундай конуслардан бирида Муҳрим Семен капелласи ва унинг келияси жойлашган. Конусларда ва тош устунларда ўзига хос тарзда монахи-хайтовичлар яшар эди.

Каппадокияга тур эгаларга Учхисарни кўриш тавсия этилади — у кичик бир посёлок бўлиб, қадимий қўрғони-голубятника билан текиланган тепаликда жойлашган. Катта товон туннеллар, тирезалар, киришлар билан бурмаланган ва қадимда ҳарбий иншоот сифатида хизмат қилган. Тепаликқа қўшни ботлоқда маҳаллийлар томонидан голубятник сифатида фойдаланилган кўп конуслар бор. Ер камлиги шароитида маҳаллийлар парҳез қилиш учун қуёшдан ёки голуб помети каби табиий ўғирликдан фойда овлашган; шу сабаб Учхисарда ва Каппадокиянинг бошқа ҳудудларида голубятниклар пайдо бўлган. Қўшниликда ҳам христиан ҳам мусулмон динларида қурбон бўлган кабутар муқаддас парранда сифатида қаралгунчилик, голубиная водийтили кўринарли жой.

Осмондан ер остига

Каппадокия ва унинг атрофидаги жойларни ҳаво шарида учиб ўтаркангиз, аслида янада фантастик ва космик манзарани кўрасиз. Бундай ҳаво сафари бир неча компания томонидан таклиф этилади, энг каттаси Anatolian Ballons. Осмондан каппадокиялик манзараларни кузатишдан олинган лаззат арзон эмас: ҳаводагилар сонига қараб, бир соатлик турнинг нархи ҳар бир киши учун 130 дан 300 евро гача бўлади.

Саёҳат эрталаб бошланади ва шампан ичиш ва шахсий сертификатлар топшириш билан якунланади. Птичий парвоздан кўриниши жуда ажойиб: қизил рангли тоғлар, "камклар ташлари", черковлар ва водиилар, катта фаллослар ва пирамидалар — бунчаларни кўриш ва суратга олиш мумкин. Саёҳат паст баландликда (50–300 м) ўтказилади ва мутлақо хавфсиз. Қишда бундай катание янада экзотик — табиий феноменлар қор билан ёпилган ҳолда кўриниб туради.

Қўнгач, чиниккарлар шаҳри Аваносга ташриф буюриш мумкин. Бу ерда анчадан бери маҳаллий усталар глина идишлар ясаб келади. Усталарнинг анъаналари ҳануз сақланиб қолган. Аваноснинг кўп цехларидан (ҳақиқатдан ҳам юқори нархларда) безакли пластиналар, вазалар, гўшт қазонлари, шараб идишлари ва бошқа буюмларни сотиб олиш мумкин. Шунингдек Каппадокия ўзининг узумзорлари ва маҳаллий шараби билан машҳур.

Тушликни Гереме бозорининг кўп ресторанида қолдириш мумкин: уларда тушган қовурилган баклажанлар, салатлар, кюфте (люля-кебабга ўхшаш котлетлар) ва шашликлар, ширин қовун ва тарвузлар, салқин айран ва бошқа жойлар таклиф этилади.

Тушликдан кейин ер ости шаҳарлари Каймакли ва Деринкуюни — Невшехирдан тахминан 20 км жанубда жойлашган — кўриш мумкин. Илмийлар Каппадокияда юзлаб ер ости шаҳарлари бор, деб ҳисоблашади. Анъанавий даврданоқ маҳаллийлар иссиқдан ва босқинчилардан қочиш учун ер остига "кетар эдилар": юмшоқ тупроққа бутун шаҳарлар қазилар эди — уйлар, черковлар, чорвали мажмуалари ва омборхоналар. 50–60 м чуқурликда ҳатто мактаблар ҳам бўлган! Баъзи шаҳарлар 30 минг кишини сигдириши мумкин эди.

Айниқса, VII–VIII асрларда Араб қочқичлари кичик Осиёга ёниб келганда, маҳаллий аҳоли — кўпинча христианлар — ер остига кириб, киришларни катта тошлар билан ёпишар эди; уларни ташқи томондан очиб бўлмас эди. Вентиляция тизими ва қудуқларнинг мавжудлиги уларга узоқ муддатли блокадага чидам бериш имконини берган. 10 қаватли бино чуқурлигига тенг туннел ва ер ости коридорлари орқали sayohat жуда ҳам таассуротли. Ҳозиргача тўлиқ очилмаган, лекин маълум бўлган 35 дан ошиқ ер ости шаҳарлари мавжуд.

Шарқий бозор ва "айланувчи дервишлар"

Шанба кунлари эрталаб Ургюпқа боринг — бу Каппадокия "учбурчаги"нинг шарқида жойлашган кичик шаҳарча. У ерда катта шарқий бозор ўтказилади, унда ширин қуруғиш (сушёри), мевалар, хушбўй шарқий зираворлар ва сабзавотлар сотилади. Қадимий қишлоқ кўчаларини айланиб юриш қизиқ, у ерда бир вақтлар юнонлар яшаган ва анъанавий кичик Осиё архитектураси уйлари сақланган. Традицион турк хамамида (15–35 лирага) пардоз олишингиз мумкин — бу жуда хуш бўлади. Ургюп атрофида ҳам "камелар ташлари", "қўзилар", черковлар ва энг ғалати шаклга эга тош табиати бор. Ургюпдан жанубга 5 км масофада Мустафапаша (собиқ Синасос) жойлашган — у ерда қадимий юнон уйлари ва черковлари яхши сақланган.

Шаҳарчадан янада жанубда Кешлик монастыри бор, у ерда отшельник монахлар яшаган. Улар келияларини ҳам юмшоқ туфга қазиб ясаган ва дуо қилиш учун устунлар текисининг устида, очиқ осмон остида туришар эди.

Агар вақт ва кучи етарли бўлса, Ихларага — бир неча ўнлаб эрта христиан черковлари жойлашган катта чанқаликка — ташриф буюришни маслаҳат берамиз. Ёки селжуклар даврига оид архитектура намуналари билан танишиш мумкин. Шу караван-сарайлардан бирида кечқурун қизиқарли томоша ўтказилади — суфийликнинг изчиллари бўлган "айланувчи дервишлар"нинг рафлани; бу диний-мистик ўқув Румий каби буюк файласуф томонидан ўрнатилган. Флейта ва баробонлар садоси остида, оқ либос кийган дервишлар бир қўлларини осмонга, бошқасини эса ерга туширган ҳолда пиликдек айланадилар. Шундай қилиб Худо ва осмоннинг энергияси суфийлар орқали ерга ва одамларга узатилган бўлади.

Каппадокияда яна кўплаб бошқа "моеcивотлар" қизниқувчан сайёҳни кутади — бу жойга камини бир марта ташриф буюриш арзида. Бундай уикенд анча арзон тушади, лекин эсдаликлар бутун умрга етади…