Бали, худолар орали, сайёҳларни ўзининг нотакрор маданияти, гўзал табиати ва бой тарихий мероси билан ўзига жалб қилади. Бу ерда ҳар ким, Балига тур сотиб олса, ўзини учун бирор махсус нарса топади: осойишта пляж дам олишидан то фаол туризм ва руҳий амалларгача.

Табанан ва Субак музейи

Табанан тумани узоқ вақт Балидаги гуруч ишлаб чиқаришининг асосий ҳудуди бўлган ва минтақанинг пойтахтининг шарқий чекида жойлашган Субак музeйи рис ҳосиллари билан шуғулланувчи жамоаларни (subak) тарғиб қилади, анъанавий фермерлик ишларини тасвирлаб, одатий деҳқонлик асбоб-ускуналарини намоён қилади. Экспозициянинг энг қизиқ бўлган бўлимларидан бири — ҳар бир subak оролда қўллайдиган жуда мураккаб ва бутунлай механизацияланмаган ирригация тизимига бағишланган бўлим. У ер — ер ости туннеллари, кичик каналлар, майда ёғоч дамбалар тармоғидир ва балийликлар томонидан 7-асрдан бошлаб қўлланиб келинади.

Капалаклар парки "Таман Купу Купу"

Таман Купу Купу Баттерфлай Парк Табанандан шимолига тахминан 5 километр жойлашган. Унинг кичик, лекин жуда ширин боғи Индонезиянинг турли бурчакларидан келган капалаклар учун паноҳгоҳ вазифасини ўтайди. Айрим турлар СИТЕС (CITES) муҳофаза рўйхатга киритилган, жумладан Ириан Джая оролидан келадиган таъсирли қора-яшил орнитоптера приамус (ornithoptera priamus), унинг қанотлари очилиши 10 смдан каттароқ. Меҳмонлар тропик боғда сайр қилиб, капалакларни уларнинг табиий муҳитида кузатишлари мумкин. Капалаклар кўпинча Балига тур сотиб олганларга утиб қолади, бу табиат билан яқин алоқа учун ўзига хос имконият яратади.

Пура Рамбут Сиви храми

Пура Рамбут Сиви Медевидан тахминан 16 километр масофада жойлашган — яна бир гўзал қўрғоғи бўйидаги қадимий ибодатхона, унинг тарихи индуизм руҳонийси Нирартха билан боғлиқ. Бу ерда унинг бошидан олинган соч локони сақланади ва номи «сочларга ибодат қиладиган ҳрам» деб таржима қилинади. Муқаддас сочлар ва Нирартханинг кийимларининг бўлаклари махсус сандал дарахтидан ясалган кичик хайрхонашакл қутчада сақланади ва марказий пагода ичига чуқур дафн этилган. Храм дарвозасидан тошга ўйилган зинапоялар орқали уголь-қора соҳил қумларига тушсангиз, тепадаги тош девор ичига чизилган бир нечта кичик зиёратгоҳларни кўрасиз. Биринчиси — ғор шаклидаги Пура Тирта храмида Нирартхани ҳимоя қилувчи муқаддас сароғаси мавжуд. Бир қатор намликли, кажилар билан тўла гротлар уни 50 метр шарқдаги Goa Mayan Sati («Муқаддас Йўл ғори») билан боғлайди. Аммо ушбу ернинг ер ости комплексига Балига тур харид қилган сайёҳларни киритиш тақиқланган, чунки янги руҳонийлар ҳомийликни олишдан олдин бу ерда медитация қилади.

Негара

Кенг кўчалари ва кўплаб масжидлари билан Негара маркази яна бирдан-янги яван шаҳарларини эсда тутишга ундайди. Унинг ягона жиддий аттракциони — анъанавий буйов югуришлари (mekepung), маҳаллий ҳокимиятлар томонидан ҳар бир қуруқ мавсумда, одатда августда ва сентябр-ноябр оралиғида яна бир марта ташкил қилинадиган буйруқли буйруқлардир.

Гилиманук

Балининг энг ғарбиида, Шарқий Яванинг уч километрдан кам масофада жойлашган кичик тасмача шаҳар Gilimanuk асосан қўшни оролга ўтадиган Балига тур транзити учун фойдаланилади. Балий бўғини орасидан паром давомли ишлайди, шунинг учун кўп сайёҳлар шаҳарда тўхтаб қолмайди. Бу ерда меҳмонхоналар кам, хизмат кўрсатиш хорижлик туристларга мослаштирилмаган ва овқатланиш имкониятлари фақат паром терминали атрофидаги бир неча варунглар билан чекланган.

Сонган

Пура Улун Дану Батур храми Сонгандаги катталари билан адаштирилишга арзимайди — у кратер ҳалқасининг юқори қисмига қараб турган катта ва муҳим ака-укаси билан арфланмайди. Бу кичик ҳрам Балидаги энг қадимийлардан бири ҳисобланади. Унинг деворлари ортасидан кичик йўлакча ўтириб, кратернинг ташқи қисмига чиқади. Агар у йўликдан чапга борсангиз, кичик қишлоқлар орасида бир неча яхши смотровой нуқталарни топасиз — улардан шимол соҳилнинг, Агунг вулкани ва баъзан ҳатто Ломбок ороли кўриниши очилади.

Гитгит

Сингараждан жанубга 10 километр масофада Гитгит шаршараси шовқин солади (кириш пулли). Унга етиб бориш учун 500 метр бетон йўлак бўйлаб хотира буюмлари ва матолар тўла тармоқлар орасида юриш керак. Бу жуда тинч ва табиат гўзалликларини сукут билан томоша қилиш учун ярашмайдиган жой. Сув оқимлари 40 метрдан очиқ сув ҳавзасига назокат билан ташланади, у ерда сувга тушиш мумкин — агар сиз бегона кўзлардан ўйланмасангиз (киём алмаштириш учун кабиналар йўқ). Бутунлай ишонча борки, агар сиз Гитгитга ўз бойфрендингиз ёки қизингиз билан келсангиз, сиз албатта ажраша оласиз — бундай эътиқод мавжуд.

Сангсит

Сингараждан жанубга 8 километрда кичик елқанли йўл Пура Бежи храмига олиб боради — бу ҳом пинҳон оқ қум тошдан қурилган, бу жой учун бироз ғайриоддийдир, чунки бошқа храмларнинг барчаси сивимли ва сера тўқимали вулканик тош — парасдан (paras) қурилган. Dewi Sri — гуруч хотинига бағишланган храм — ажойиб зеб-зиё ва аждодий нақшлар билан машҳур. 400 метр шимоли-шарққа, бойлиқ билан ўралган дала орқали Pura Dalem қизил томларга эга. Унинг фасадидаги ҳаётий нақшлар фазилатлиларни жаҳон савоблари ва гуноҳкорларнинг жазоси билан тасвирлайди. Суратларда юмшоқ порнографик деталлар кўплигидан, Балига тур харид қилганларга қайси тасвирлар жаннатга, қайсилар доғгоҳқа тегишли эканини ажрата олиш қийинроқ бўлади. Бу ердан бир ярим километрда, қора қирғоқ қумли пляж бўйлаб, Sangsit қишлоғининг уйлари тарс-тос бўлиб жойлашган — у ерда бир неча қайтадиган қайиқлар, дўконлар ва кафе мавжуд.

Жагарага

Жагарага — 1848 йилда балийликлар ва голланд босқинчилари ўртасидаги қонли жанг бўлиб ўтган жой; маҳаллийлар бу жангда катта йўқотишлар билан ғалаба қозонган (16000 балийлик қаловлар ва найза билан 3000 яхши қуролланган голландларга қарши курашган). 1849 йилда икки армиё эндиликда яна учрашди ва голландлар ҳудудни ўз назоратига олди. Пура Далем Жагарага деб номланган машҳур храмнинг фронтал деворлари бу воқеаларга бағишланган кўплаб нақшлар билан безатилган. Чап томондаги саҳналар қишлоқ ҳаётини колонизаторлар келгунгача тасвирлайди; ўртада чет элликларнинг келиши; ўнгда энг кўп суратга олинадиган нақш бор — икки голландчани Ford-T устида бандитлар тутган ҳолда тасвирланган.

Кубутамбахан

Сингараждан бироз шарқда жойлашган Кубутамбахан қишлоғида шимолий ва марказий Балидаги энг таъсирли храмлардан бири — Пура Медуве Каранг мавжуд. У қуруқ тупроқларда ўстириладиган қишлоқ хўжалиги экинлари (кокос, жуворимакка ва ёғ мўлжаллари) учун ҳимоячи ҳисобланади. Храм гўзал террасаларда кўтарилган ва ён-атрофи бодом дарахтлари билан ўралган навбатдаги боғ билан безатилган.

Олдинги зинапояларда Рамаянадан олинган 34 та фигура турибди, марказий ховли эса балийлик фольклори мавзусидаги нақшлар билан безатилган. Ички ховлида энг машҳур нақшлардан бири яширинган: гулдор шортлардаги велосипедчи ва орқа ғилдирак остига ўтиб қолишга уриниб турган чўчқа — итдан қочаяпти. Бу жонли тасвирлар ҳайратланарли даражада инсонпарвар, ва айнан шу жиҳат бошқа балий храмларининг нақшларида камчилик сифатида кўринади.

Аир Саних

Кубутамбахандан 6 километрда кичик ва тинч соҳил курорти — Аир Саних жойлашган; у соҳил бойига чиққан манбалар атрофида ривожланган. Совуқ нишон манбалари гўзал боғларда чиқиб, кийим алмаштириш учун кабиналар билан ўралган. Бу ерда бир неча яхши бунгало ва ресторанлар мавжуд.

Ловина

Бали оролининг тинч ва ҳамёнбоп денгиз курорти. Тўлқинлар узун тор пляжнинг қора қумларини мулойим енгиллик билан ирғайди. Бу дайвинг ва дельфинларни кузатиш учун идеал жой. Балида кўп ажойиб ресторанлар мавжуд, асосан денгиз маҳсулотларидан таомлар тайёрлайдиган.

Брахма Вихара Ашрама манастири

Балидаги ягона буддист манастири Ловинадан жанубғарбда тахминан 10 километрда жойлашган. Брахма Вихара Ашрама 1972 йилда ташкил этилган; храм комплексини тоғлар ўраб турган жойга ажойиб жойлаштирилган ва пастки храмда Таиланддан олиб келинган олтин Будда сақланади. Асосий храмларнинг барчаси Будда ҳаётидан саҳналарни акс эттирувчи нақшли тош дисклари билан безатилган, юқори ғилдиракнинг чап томонида эса ранг-баранг буддист ғори мавжуд.

Аир Панас иссиқ манбалари

Муқаддас иссиқ манбалари Банжар Тега қишлоғидан бир километр масофада жойлашган ва Брахма Вихара Ашрама манастиридан осонликча етиб борилади. Манбалар атрофидаги ҳудуд яхши сақланган, туалетлар ва кийим алмаштириш учун кабиналар бор. Дам олиш кунлари ва байрамларда бу ер кўпинча одам билан тўлади, лекин бошқа вақтларда бу бўшашиш учун ажойиб жой. Ҳавзаларига қарши томонда яхши менюга ва ажойиб манзараларга эга ресторан туради. Бу Балидаги асосий виноградчилик ҳудуди, йўл бўйларида турли токзорлар билан қопланган; энг яхши виноград навлари Япония ва Гонконгга экспорт қилинади, қолганлари эса индонезия шараплари тайёрлашда ишлатилади.

Гоа Лава

Соҳилда жойлашган Гоа Лава («Учувчи кажилар ғори») — Candi Dasa ҳудудидаги туристлар учун асосий жалб қилувчи жой. XI асрда ғор атрофида қурилган храм кичик, лекин балийликлар учун жуда муқаддас саналади. Ғорнинг ўзи томидан кўплаб минглаб мева истеъмол қилувчи кажиларнинг уйига айланган. Гоа Лава, эҳтимол, оролнинг чуқурларига тошган 30 километрлик туннелнинг бошланғич нуқтаси бўлиб, у Besakih комплексидаги Пура Гоа храмигача узайиши мумкин.

Амлапура

Суюк бозорли кичик шаҳарчa Амлапура (собиқ Карангасем) гуруч террасалари билан қопланган водийлар орасида жойлашган. Унинг асосий жозибаси — Пури Агунг, Карангасем ражалари саройи (1900 йил), Амлапура саройларидан сайёҳларга очиқ ягона сарой. Комплекс ичида диққатни тортадиган бинолардан бири — Maskerdam (эшитилганида «Амстердам»га ойдинчилик берувчи) номли бино бўлиб, у голланд колониал ҳукмронлигига хошия сифатида барпо этилган.

Тиртагангга

Шаҳар гуруч майдонлари билан ўраб олинган бўлиб, у ердан Gunung Agung ва Gunung Lempuyang вулканларининг ҳайратланарли манзаралари очилади. Тиртагангганинг асосий сайёҳлик жозибаси — 1947 йилда охирги Карангасем ражаси томонидан қурилган ажойиб Сув Сарайи. У бир неча марта зарар кўрган — жумладан Gunung Agung вулкани портлаши ва 1979 йилги зилзилада — лекин тўлиқ tikланган ва ҳозирда тозаликка эга тропик боғ ичида бассейнлар, каналлар ва фавворлар террасалари шаклида намоён. Бу жой турли архитектура ўлчамларини бирлаштирган ажойиб гўзаллик: анъанавий балийлик ховли, қизиқарли хитой павильонлари ва европей рококо услубидаги безаклар. Раджаларнинг бассейнларида ҳам сувга кириш мумкин; яқин атрофда бир неча ресторан ва хотира буюмлари дўконлари бор.

Амед ва Джемелук

Бали шарқий соҳили бўйидаги бу қишлоқлар тинч, манзарали ва камсонли соҳиллари билан, шунингдек дайвинг ва снорклинг учун яхши имкониятлар билан ажралиб туради. Амед ва Джемелук каби қишлоқлар шарқий Балида машҳур дайвинг марказлари ҳисобланади. Соҳилдан анча яқинда қотган ва юмшоқ коралллар босқич-соқич қилиб отилган 40 метргача бўлган деворга тушади, бу ерда кўплаб балиқлар яшайди; токи оқимлар нисбатан заиф. Қўшимча равишда, бу ердан балык овга чиқиш ёки очиқ денгизда дельфинларни кузатиш мумкин.

Кусамби, Серайя ва Уджунг

Балининг энг шарқий нуқтаси Кусамби катта маяк билан белгиланган. Яшил кунларда бу жойдан Ломбок ороли яхши кўринади. Яқинида катта ҳрамли кичик савдо шаҳарчиғи Серайя жойлашган ва орқа фондда Gunung Seraya вулкани кўриниши пасайган. Бу ердан йўл соҳилга тушади, ранг-баранг қайиқлар қатори билан ўралган ва кейин Уджунг посёлкасига бурилади, у ерда сув бўйида яна бир сув сарайининг - 1921 йили Карангасем рajаси томонидан қурилган руиналар гуруҳи — кўриниб туради. Ҳозирги кунда у ердан фақат парчаланган колонна, фундамент ва ҳечқандайга олиб бормайдиган дарвозалар билан катта сунъий кўллар орасидаги парчалашган қолдиқлар қолган.

Туламбен

Кичик ва анча шовқинсиз Туламбен қишлоғи бутун дунёдан келадиган сайёҳлар учун турлар сотиб олиш мақсадли жой сифатида кўп ҳолларда машҳур эмас. Аммо айнан шу ерда Балидаги дайверлар орасида катта шўҳрат қозонган жой — Liberty wreck, Иккинчи жаҳон уруши даврида қурган кеманинг қолдиқлари, жойлашган. Ҳозирда у ерга бир кунда то 100 гача дайвер ташриф буюради. Кечали-у кундузли дайвинг алоҳида қизиқарли. «Либерти» парчалари деярли соҳилга параллел ҳолда, қумнинг ёғигача 30 метрлик масофада жойлашган ва аксарияти юмшоқ коралллар, горгонилар ва губкалар пардаси ортида яширинган. Қатламлашган қаттиқ кораллҳои кеманинг қолдиқлари орасидаги 400 дан ортиқ риф балиқ турлари учун ажойиб яшаш жойини ташкил этади ва океандан келадиган яна бир юзга яқин турларни ҳам жалб қилади. Кема ўз-ўзидан катта даражада вайрон бўлган, ички томондан уни ўрганишни истаганлар учун кўплаб кириш йўлаклари мавжуд. Корма қисми сув юзаcидан фақат икки метр атрофида жойлашган, шунинг учун қолдиқлар снорклинг учун ҳам қулай.

Taman Burung (Парк Птиц) и Rimba Reptil (Парк Рептилий)

Мазкур жойлар: Қушлар парки ва Рептилиалар парки — болалар учун ажойиб мазмунли дам олиш жойи, лекин катталарга ҳам қизиқ бўлади. Парковлар бир-бирига жуда яқин, Тегальтаму чорраҳасидан ғарбга тахминан беш юз метр масофада жойлашган. Қушлар парки кўплаб кўллар, павильонлар ва гуллар орасида ташкил этилган ва турли-туман турдаги аҳоли билан ҳайратлантиради (барча экспонатлар ёнида инглизча ёзишмалар бор). Уларнинг орасида бир неча раёҳат қушлари турлари, бир нечта пухли оқ балийчилик сковрецлар — оролнинг ягона эндемик турлари ва баъзи йўқолиб бораётган турлар амалда мавжуд.

Рептилиялар боғида, бошқа илонлар, ящерица ва крокодиллар қўшнида саккиз метрли торли питон яшайди – айланаси бўйича энг улкан питон.

Тирта Эмпул

Балийликлар оролнинг барча бурчакларидан Тирта Эмпулга зиёрат қилишади. Улар руҳларини поклаш ва жисмоний касалликларга шифо топиш учун муқаддас бошланғич сувларда ювинишга келадилар. Қизил ғиштдан қурулган кичик ҳавзалар ташқи ибодатхона ҳовлисига чуқурлантирилган ва ички муқаддас жойдан оқиб чиқадиган булоқ суви билан тўлдирилади. Эркалар, аёллар ва рухонийлар учун алоҳида ювиниш бўлимлари ажратилган, лекин кўпчилик замонавий зиёратчилар фақат юзларига сув сепиб, туристлар объективига табассум бешаради.

Гунунг Кави

Убуддан шимолга қарай барча йўллар рис ҳосили майдонлари ва Тегалаланг, Келод каби қишлоқлар орқали вулкан Гунунг Батурга олиб боради; бу маҳаллар ўзининг ёғочдан ясалган ҳайкаллари (боёлган қушлар, балиқлар, мевалар ва афсоналай гаруда) билан машҳур. Шу ердан бундан ҳам ёниб турган Тампаксиринг сувенир дўконлари ва хунармандчилик лавҳаларига олиб боради. Тампаксиринг яқинида, муқаддас Sungai Pakrisan дарёси водийси ўсимликлари орасида тошга ўйилган қадимги қабргоҳ — Гунунг Кави (XI аср) яширинган, у ерда қабрлар тўғридан-тўғри тошга ўйилган. Гунунг Кави (чанди) тош-қабрларининг пайдо бўлиши ва мақсади ҳақида кўп назариялар бор; эҳтимол, улар шоҳ ва унинг хотинлари хотираси учун қурилган. Шоҳ қабри — қироллик қабри деб аталувчи, соҳил тоғидан ўчиб олиб чиқилган тўрт улкан рельеф серияси дарёнинг қарама-қарши соҳилидаги ибодатхона комплексини қараб туради ва ҳудди унинг фасадларини акс эттиргандек кўринади. Бир пайтлар бу чандилар юзаси гипсдан безатилган бўлган, аммо ҳозиргача фақат қалбаки эшиклар контури сақланиб қолган. Гунунг Кави ибодатхонасида бутунлай тўқилган, тошдан ўйиб ясалган ғайриоддий монастыр бор. У монахлар учун қурилган эди — улар комплекс орқасидаги шоҳ қабрларига ғамхўрлик қилишган, бу қабрлар унинг хотинлариникидан анча яхши сақланган.

Батубулан

Денпасардан шимол-шарққа жойлашган бу қишлоқ энг машҳур рақс труппалари ва тош усталари ватани ҳисобланади. Батубулан асосий автомобиль йўлини бўйлаб 2,5 км узунликда чўзилган. Унинг шимолий қисми, Тегалтаму, энг қизиқарли бўлиб, айнан шу ерда ҳунармандлар дўконлари топилади — уларда қоронғи жўм мигзиган лавадан ясалган қотган ҳайкаллар (парас) ва юмшоқ сира, сариқ ёки гулраанг кумтошдан қўлсанъатлар кўрсатилган. Шу ерда асосий қишлоқ ибодатхонаси Пура Пусех турибди, тошдан нозик нақшлар билан бой безатилган. Храм дарвоза ларида Бхома ва Сива бошлари бўйнида суяк мўйнак билан қорқитгандек масхара қилади. Кечалар ибодатхона яқинидаги махсус саҳнада кечак ва от остидаги отиш рақсларини кузатиш мумкин.

Челук

Балининг асосий зархунлик маркази сифатида Челук кўпчиликка «кўмуш қишлоғи» сифатида маъруф. Маҳаллий усталар ўз уйларида ишхона ва савдо дўконларини очишади. Ҳунармандларни иш жараёнида кўриш учун кичик қишлоқ кўчаларидан бирини айланиб ўтиш кифоя. Лекин Кута ёки Убуднинг товарлари билан солиштирганда, Челукнинг кумуши содда ва жуда қиммат туюлади.

Сукавати

Жарангли бозорли шаҳарча Сукавати, Челукдан шимолга тахминан 4 км, туристик “ arts & crafts ” йўналишларининг асосий тўхташ жойларидан бири бўлиб хизмат қилади. Сукаватининг асосий диққатга сазовор жойи — қишлоқ марказидаги Пасар Сени санъат бозори, эрталабдан кечгача ҳунармандчилик маҳсулотлари, матолар, саронглар, мусиқий талонлар ва саватлар бир-биридан олиб қўйилган тоғқадар тепаликларда сотилади.

Батуан

Сукаватининг шимоли жанубга ўтиб, яна бир йўлбошчи манзил — Батуан пайдо бўлади, у ўз номи билан белгиланган рассомлик услубининг ватани ҳисобланади ва кейинчалик балий тасвирий санъатнинг барча услубларини бирлаштирган. Бир неча очиқ галереялар туристларни дилгир қилади. Энг кўзга ташланадиганлардан бири — И Ваян Бенди галереяси, замонавий рассомнинг номи билан аталган ва асарлари бутун дунё бўйлаб машҳур.

Мас

Даракдорликдаги ёғочдан ўйма санъатининг маркази — Мас ҳам сирпиш ва сайр, ҳам харид учун жуда мос жой, лекин унинг 5 километрлик узунлиги вақт ва транспорт талаб қилади. Мас усталари 1930-йилларги маҳаллий маданий ҳаракат Пита Маха томонидан илҳомланишган бўлиб, бу ҳаракат анъанавий ёғоч ҳайкалларини секуляр мавзуларга очди: диний тасвирлар ва ниқоблардан ташқари ҳаётий мундарижадаги ҳайкаллар ҳам қолдирилди. Ҳозир кўп ўтган йиллардан кейин Мас дўконларида ёғочдан тайёрланган товарлар турлари жуда катта: афсонавий қаҳрамонлар портретлари, инсонларга хиссиётли фигуралар, саноқсиз миш-мишли мушуклар, итчалар ва балиқчалар.

Убуд

Денпасарни Убуд билан боғловчи 13 километрлик йўлак буюк ҳунарманд қишлоқлари билан ўраб олинган ва ўзи алоҳида диққатга сазовор жойдир. Бу шаҳар Балида «маданий туризм»нинг маркази сифатида маъруф. Бу ерда санъат устахоналари, галереялар ва сувенир дўконлари гуллаб-яшнайди. Убудда энг зўр балий рақс ва театр труппалари, мусиқий оркестрлар иштирок этади. Кўплаб меҳмонхоналар ва пансионлар манзаравий қишлоқ табиати ичида ажойиб тарзда жойлашган. Авт-сиз ресторанлар ва кафе меҳмонларни даъват этиб, мазали таклифлар билан чалишади. Амалда ҳар куни Убуддан орол бўйлаб машҳур экскурсия турлари йўлга қўйилади.

Бали – бу руҳ ва тана учун дам олиш, янги маданият билан танишиш ва унутилмас хотиралар яратиш мумкин бўлган жой.

Теги

Информация о туризме