Ўз таътилингни қандай бузмаслик - кетаётганларга маслаҳатлар

Аввало ўйлаб кўриш керак: саёҳат учун «кўп пул» нима? Ва, умуман, бу "кўп" кайдан бошланади?

Менингча, мен каби ёшдаги, мустақил саёҳат қилишни хоҳловчи киши — пляжда шунчаки ётиб дам олишни мақсад қилганлардан эмас — ойликда бир неча килобакс топиши шарт эмас. Ҳаёт учун сарфлайдиган пулдан бироз кўпроқ топиш кифоя. Агар сиз ҳаммасига сарф қилаётган бўлсангиз, «кичик» маошдан нолишманг — эҳтимол ҳаётга бўлган қарашингизни қайта кўриб чиқиш фойдали бўлар. Бундан бошлаш керак ҳам айнан, шундай саёҳатларни ўйлаганда. Ва кейинроқ ўйланинг: "Где деньги, Зин?"

Агар ярим йилда бир маротаба саёҳат қилсангиз, бу тадбирга ажратиладиган сумма — иккидан икки ярим ойлиғингизга тенг. Ишонинг, юқорида айтилган шартларга риоя қилсангиз, бу пулни топиш бунчалик ҳам қийин эмас. Ва кўпроқ пул — демак яхшироқ эмас. Қанчалик гўё ҳайратланарли бўлса-да, бу шунга ўхшайди.

Албатта, дарҳол бир киши кибиради: "это при моих-то деньгах я никогда не попаду в …(вставьте место своей мечты)". Ва у нотўғри. Бизнинг дунё кичраймоқда, ярим аср олдин жуда узоқ ва катта харажат талаб қилган жойлар ҳозир бир неча соат ичида етиб борилади ва бунга кетадиган харажатлар камаяётгани сезиляпти.

Қандай қилиб ўз "хоҳлаган" нарсаларингизни кичик ҳамёнга сиғдирасиз? Бир нечта қоидалар ёрдам беради. Бу қоидаларнинг сони ҳар биримиз учун турлича бўлиши мумкин, лекин кўплари ўхшаш тушади. Айни вақтда, агар сизда қандайдир қоидалар бўлса — welcome. Уларни бўлишинг.

Маслаҳат биринчи. Вақт қанчалик кўп бўлса — шунчалик арзон бўлади. Парадокс, аммо факт. Тайёргарликка кўпроқ вақт ажратинг. Экспедицияга ҳам кўпроқ вақт бўлсин. Чипталарни илгаридан қидирсангиз, арзонроқ тариф топасиз. Экспедицияда вақт қанчалик кўп бўлса, манёвр учун имкониятлар ҳам шунчалик кенг бўлади.

Маслаҳат иккинчи. Ҳаммани ўзингиз ва ақлингиз билан бажаринг. Турагентликлар, воситачилар ва бошқа хизмат кўрсатувчилар бошқалардан пул олсин. Ва бундай ибораларга ишонманг, масалан: "у нас цены те же, что и у авиакомпании" ёки "у нас цены ниже, потому что мы дистрибьюторы". Мумкин, уларда нархлар пастроқдир, аммо бу сизнинг ўрнида ҳам шу паст нархларда товар ёки хизмат топиб бўлмаслигингизни англатмайди. Ва шунда сиз аниқ камроқ тўлайсиз. Камида шу учунки, турагентлик ходимлари бекорга ишламайди ва улар ҳам озиқланишни хоҳлайди.

Маслаҳат учинчи. Қоғозлар ёзиш ва ташкилотларга боришдан чарчаманг. Виза олиш керакми? Афсуски эмасми — ажойиб. Гугль сизга ёрдам беради. Элчихонага қўнғироқ қилишдан олдин қўрқманг — сўраганлар учун телефон орқали жавоб беришади. Анкеталарни юклаб олиб тўлдиринг. Ишонинг — ҳар қандай агенствода ҳам айнан шундай ишлар қилинади, фақат улар иш ҳақини олишади.

Маслаҳат тўртинчи. Агар сизда энг арзон чипталарга ва визага етадиган пул бўлса — жуда яхши. Лекин фақат шунча бўлса-да — бу саёҳат амалга ошиши эҳтимоли катта. Аэропортдан қандай етишингиз ёки қаерга жойлашишингиз, нима ейдиганингиз ҳақида жуда олдиндан ташвишланманг. Хали ҳам бу ўйлар сизга қийналмоқдами? Унда матн бошига қайтинг ва ҳаётга бўлган қарашингизни қайта кўриб чиқинг. Агар қайта кўриб чиқмасангиз — демак, бундай саёҳатлар сиз учун эмас.

Маслаҳат бешинчи. Дўстлар ва контактлар орттиринг. Ва фақат бораётган мамлакatingизда эмас. Lonelyplanet ва бутун интернет сизга ёрдам беради. Бепул яшаш жойини (вписку) топиш мумкин бўлган сайтлар кўп. Сиз ягона саёҳатчи эмассиз — дунёда сизнинг шавқингизни бўлишадиган кўп одамлар бор. Ана шу одамлар сизга тунатиш ва таом таклиф қилишга тайёр бўлади, ёки йўлдош ёки гид бўлиб ёрдам беради.

Маслаҳат олтинчи. Ишлашдан қўрқманг. Савдогарга тўпламни арбага юклашда ёрдам берсангиз — сиздан камаядиган нарса йўқ. Лекин уларнинг сизга муносабати ўзгаради. Агар будан айрим фойда кирмаса ҳам — хавотирланманг. Бу яхшилик сизга қайтиб келади, кутмаган жойдан.

Маслаҳат еттинчи. Тўғри жойлашиб қолманг. Мобиль бўлинг. Сиз Тумба-Юмба қишлоғига бормоқчисиз, лекин бугун у ерга қиммат автобус кетаяпти? Атрофга назар солинг — эҳтимол Баюм-Батумқа оддий йўловчи кетаяпти. У креЗи-русо-туристо кўрмаган бўлиши мумкин. Қайси томонда эканлиги муҳим эмас — агар тақдир сизга Тумба-Юмбага етиб боришни бўйсинса, сиз у ерга борасиз. Агар йўқ бўлса — нерв ва пулни бекор сарфлайсиз. Албатта, пул бўлса.

Маслаҳат саккизинчи. Ортиқча нарса олиб кетманг. Умуман. Ҳа, бу ҳам ортиқча. У ҳам ортиқча. Дўстим кичик сума билан яккаса саёҳат қилиб бутун Кавказни, Марказий Осиёни, Жанубий ва Марказий Африкани, Америка ва Австралиянинг бир қисмини босиб ўтди. Жиҳозингизни эҳтиёткорлик билан танланг — йўқотишларда кўз ёши кам бўлади.

Қоидаларни давом эттириш мумкин, лекин мен озгина чарчадим. Кейин давом этаман. Аниқ рақамлар ва ҳаволаларни келтириш яхшироқ эканини тушунсам-да — уларни келтираман. Бироқ бу бир оз ёрдамгина. Тажрибани сўз билан тўлиқ ўтказиш оғир.

Тил ва саёҳатлар

Албатта, агар ўз она тилидан ташқари ҳеч бўлмаганда битта тилни билсангиз, бу жуда ва жуда яхши. Лекин натижани биладиганлар нима қилсин? Тўққизинчи маслаҳатни ўқинг: ўзингизга ёлғон айтманг. Сиз тил биласиз. Унинг номи — коммуникативлик. Бу сизда бор, албатта. Бу тушунчани чуқурроқ ўрганмоқчи бўлсангиз — масалан, шу мақолани ўқиб чиқинг.

Мен ҳеч қачон сиз хорижий тилда бир неча ўнлаб сўзларни билмаслигингизга ишонмайман. Камида шундай деяман, чунки сиз ҳозир бу сатрларни ўқийсиз: Интeрнетни бирор хорижий сўзсиз тасаввур қила оласизми? "Рус тилига киритилган сўзлар луғати"ни топиб чиқинг — ўзингиздаги хорижий сўзлардан ҳайрон қоласиз. Бу — шундай когнитив диссонанс.

Маслаҳат ўнинчи. Саёҳат қилаётган мамлакатингиз тилидан ҳар куни бешта сўз ўрганинг. Юзга тўлганида — бу вазиятни тушуниш учун етарли. Грамматика, турли нотўғри феъллар ва бошқа мураккаб нарсаларни билаётганингиз шарт эмас. Ҳар қандай она тилини сўзлаган инсон сизни тинглашга ва тушунишга тайёр бўлади, агар сиз уларнинг тилида мулоқот қилишга ҳаракат қилсангиз. Жумла тузишни билмасангиз ҳам, алоҳида сўзлар ва коммуникативлик керакли маълумотни олишга етарли. Сизни тушунади. Маяка қилиб муснудчилик қилинг. Французга унинг она тилида салом айтинг — уларнинг сизга муносабати ёрқин бўлади. Ҳатто кейин гапингизни қарийб муносабатда инглизча олиб борсангиз ҳам. Испаноязувчи халқлар ҳақида алоҳида гапирилмайди — сизга икки испанча сўз етарли бўлиб, улар сизни тушунганча урғу беришади. Қайта-қайта. Ҳатто кейин фақат ишоралар билан мулоқот қилсангиз ҳам.

Яна бир кичик хитрлик бор: маҳаллий болаларга қаранг. Улар билан қизиқиш уйғотинг. Чунки яхшироқ ўқитувчини топиш қийин. Тибетда мен бармоқ билан предметларга ишора қилардим ва маҳаллий болалар номларини бир-биридан уқтирадилар. Болаларга қизиқ бўлади — катта одам нима учун шундай оддий нарсаларни билмайди, деб. Катталарга ҳам қизиқ: улар сизни кўпроқ ёқтирадилар. Чунки сиз уларнинг болаларига маъқулсиз. Чунки сиз уларнинг болаларини банд этасиз. Бола — ҳар қандай мулоқот тилининг калити. Агар сиз фарзандингиз билан саёҳат қилсангиз — ҳаммаси бошқача кўринади. Лекин бу алоҳида мавзу.

Бу ерда ўн биринчи маслаҳатга риоя қилиш муҳим: тўғри гапиришга ҳаракат қилинг. Ўз нутқ хусусиятларингизни бошқа тилга олиб келманг. Нохуш вазият юзага келиши мумкин. Албатта, сиз кечириласиз, лекин мулоқотдаги очкони йўқотасиз. Масалан, испанча "pollo" сўзини олайлик. Жанубий Америкада иккиламчи "ll" ҳарфи бизнинг "й" каби ўқилади. Сўз "пойо" тарзида талаффуз қилинади — яъни товуқ. Бу сўзсиз бўлмайди. Аммо агар сиз уни Москвача манерда, охирги товушларни "акая" каби айтишга уринсангиз — "пойа" чиқади. Испанчада бу «х..й»га ўхшаб чиқади. Ёмони бўлди-ку?

Маслаҳат ўн иккинчи. Қўл сўзлиги олиб юринг. Қўлда бўлсин, багажда ёки сақлаш камерасида эмас. Ҳатто у сизга фақат бир марта керак бўлса ҳам — ўша бир марта қимматга туради. Тибетда бизга тез орада аспирин керак бўлди. Мендаги тугаган эди — етарсиз пайтда. Аспирин қонни суюлтиради, бу баландликка мослашувда жуда муҳим. Хитой аптекаларида ишоралар ёки инглизча ёрдам бермайди. Ва сиз ўнчи қоидан ўрганган юзта сўз орасида «аспирин» бўлмаслиги эҳтимоли катта. Бизга ёрдам қилган — қўлдаги луғат: иероглифларни кўрсатиб, бу сўзни топдик ва савдогар юзида сиртилган нурни көрди. У шунчалик ҳайрон бўлдики, луғатни бериб кўришни сўради, тахминан ўн дақиқа саҳифаларини қараб, алоҳида ибораларни овоз билан ўқид.

Маслаҳат ўн учинчи. Тингланг ва кузатинг. Бошқа тилдаги мусиқани тингланг, меҳмонхонада дам олаётганда эфирни кўринг. Газеталарни ўқинг — уларни дарҳол тўлиқ тушунамсиз. Лекин лозим вақтда сўзлар онгингизга келади. Атрофда ҳамма нарса бошқа тилда бўлса — сиз чуқурроқ сўроласиз. Хоҳласангиз ёки хоҳламасангиз, тушуна бошлайсиз. Энг яхшиси — хоҳлаш. Бунда тезроқ тушуна бошлайсиз. Лекин энг муҳимси — буга ортиқча берилманг. Ҳаммасини ўзига ташлаб қўйинг. Ҳозир ана шу конкрет иборани тушуниш мумкин бўлмаса — ташлаб қўйинг. Кейин тушунасиз. Автоматик равишда, дегандай — ўтганда.